Giriş
1821 yılı, Yunan Bağımsızlık Savaşı'nın başladığı yıl olarak tarihe geçmiştir. Ancak bu mücadele döneminde yaşanan bazı olaylar, insanlık tarihinin en acı sayfaları arasında yer almaktadır. Bunların başında, 23 Eylül 1821 tarihinde Tripoliçe'de (bugünkü Tripolis) yaşanan katliam gelmektedir.
Tripoliçe Kuşatması ve Şehrin Düşüşü
Mora Yarımadası'nın önemli merkezlerinden biri olan Tripoliçe, Osmanlı yönetimindeki stratejik bir şehirdi. 1821 baharında başlayan Yunan isyanı sırasında şehir kuşatma altına alınmış, uzun süren muhasaradan sonra 23 Eylül 1821'de Yunan kuvvetlerinin eline geçmiştir.
Şehrin düşüşünün ardından yaşananlar, dönemin tanıklarının ifadelerine göre korkunç boyutlara ulaşmıştır. Sivil halk, yaş ve cinsiyet ayrımı gözetilmeksizin sistematik bir şiddetin hedefi olmuştur.
Tarihçilerin Tanıklıkları ve Kayıt Altına Alınan Rakamlar
İngiliz Kaynaklarının Verdiği Bilgiler
İngiliz asker ve tarihçi Thomas Gordon, bu trajik olayı yakından takip etmiş ve kayıt altına almıştır. Gordon'a göre:
- 8.000 sivil katledilmiştir
- 8.000 Osmanlı askeri hayatını kaybetmiştir
Diğer Batılı Tarihçilerin Tespitleri
J.M. Wagstaff çalışmalarında katledilen sivil sayısını 10.000-15.000 arasında tahmin etmektedir. Yunan tarihi konusunda uzman olan tarihçi William St. Clair ise öldürülen sivil sayısının 10.000'in üzerinde olduğunu belirtmektedir.
Walter Alison Phillips'in Tanıklığı
İngiliz tarihçi Walter Alison Phillips, Tripoliçe katliamını şu sözlerle betimlemektedir:
"Üç gün boyunca şehrin sakinleri, bir vahşi çetenin kötülüğüne ve keyfine bırakıldı. Yaş ve cinsiyet ayrımı yapılmadı. Kadınlar ve çocuklar, öldürülmeden önce işkencelere tabî tutuldu."
Phillips'in aktardığına göre, katliam o kadar büyük boyutlardaydı ki, Yunan komutan Kolokotronis'in atı kapıdan saraya kadar yerde bulunan cesetler üzerinden geçmek zorunda kalmıştır.
William St. Clair'in Korkunç Betimlemeleri
Olay sırasında Tripoliçe'de bulunan yabancı subayların gözlem ve tanıklıklarını derleyen William St. Clair, yaşananları şu şekilde aktarmaktadır:
"10 bin üzerinde Türk öldürüldü. Paralarını sakladığı şüphe edilen tutsaklar işkence edildi. Hamile olan kadınların karınları kesildi... Cumadan pazara kadar hava çığlık sesleriyle doluydu."
St. Clair ayrıca, bu olayların Yunanistan'daki Türk varlığının sona ermesindeki rolüne de dikkat çekmektedir:
"Yunanistan'daki Türkler arkalarında az iz bıraktılar. 1821 ilkbaharında dünyanın geri kalanı tarafından arkalarından gözyaşı dökülmeden ve farkedilmeden aniden yok oldular."
Yunan Komutanın İtirafları
Yunan komutan Teodoros Kolokotronis, anılarında 32.000 kişinin katledildiğini yazarak, cesetlerin çokluğundan dolayı atının şehir duvarlarından saraya kadar toprağa basmadığını iddia etmektedir.
Amerika'daki Basın Yansımaları
11 Şubat 1821 günü ABD'de yayınlanan The American Mercury gazetesi, şehirde yaşanan katliamda 20.000 Türk'ün öldürüldüğünü duyurmuştur. Ancak gazete, bu olaydan önce altı yüz Yunan ile yedi papazın da öldürüldüğünü bildirerek, katliamı meşrulaştırma çabası içinde olmuştur.
Justin McCarthy'ye göre The American Mercury, öldürülen Yunanları Tripoliçe'deki katliam için bahane olarak göstermeye çalışmıştır.
Tarihsel Perspektif ve Değerlendirme
Tripoliçe Katliamı, 19. yüzyılın başlarında Balkanlar'da yaşanan etnik çatışmaların en trajik örneklerinden biridir. Bu olay:
- Sistematik şiddet boyutlarına ulaşmış
- Sivil halka yönelik organize saldırılar içermiş
- Kadın ve çocukları da hedef almış
- Uluslararası tanıklar tarafından belgelenmiş
Sonuç
Tripoliçe Katliamı, milliyetçilik akımlarının yükseldiği dönemde yaşanan insanlık dramlarından biridir. Bu tür trajik olaylar, tarihten çıkarılması gereken önemli dersleri içinde barındırmaktadır.
Geçmişte yaşanan acıların unutulmaması, benzer trajedilerin tekrarlanmaması için tarihsel belleğin korunması kritik önemdedir. Her türlü şiddet ve katliam, hangi gerekçeyle yapılırsa yapılsın, insanlık onuruna aykırıdır.
Kaynaklar:
- Phillips, Alison W. The War of Greek Independence, 1821 to 1833. London, 1897
- William St. Clair. That Greece Might Still Be Free The Philhellenes in the War of Independence. London: Oxford University Press
- Elizabeth M. Edmonds. Kolokotrones, the Klepht and the Warrior, Sixty Years of Peril and Daring. London, 1892
- McCarthy, Justin. The Turk in America: The Creation of an Enduring Prejudice (2010), Utah Üniversitesi Yayınları
0 Yorumlar