Türk tarihinin en önemli zaferlerinden biri olan Bakü'nün kurtuluşu, 15 Eylül 1918 tarihinde gerçekleşti. Bu yazımızda, Nuri Killigil Paşa ve Mürsel Bakü'nün komutasındaki Kafkas İslam Ordusu'nun bu muhteşem başarısını detaylarıyla inceleyeceğiz.
Kafkas İslam Ordusu'nun Kuruluşu
Birinci Dünya Savaşı'nın kritik dönemlerinde, Harbiye Nazırı Enver Paşa kardeşi Nuri Paşa'yı görevlendirerek Azerbaycan'ın yardımına gitmesini istedi. Bu görevlendirme, Türk-Azerbaycan kardeşliğinin en güzel örneklerinden birini oluşturacaktı.
Nuri Paşa, özel olarak seçilen birliklerle Kafkas İslam Ordusu'nu kurdu:
- Filistin Cephesi'nden getirilen 106. ve 107. Piyade Alayları
-
- Topçu Alayı
- Azerbaycan kolordusundan 1000 kişilik takviye
Toplam 12 bin askerden oluşan bu özel ordu, Azerbaycan'ın bağımsızlığı için yola çıktı.
Bakü'ye Giden Yol: Stratejik Temizlik Operasyonları
Kafkas İslam Ordusu, Bakü'ye ulaşmadan önce güzergahındaki stratejik noktaları düşman güçlerinden temizledi:
- Göyçay: İlk hedef nokta başarıyla ele geçirildi
- Salyan: Petrol bölgesinin kontrol noktası temizlendi
- Ağsu: Ulaşım hattı güvence altına alındı
- Kürdemir: Bakü'ye giden yolun son engeli kaldırıldı
15 Eylül 1918: Bakü'nün Kurtuluş Günü
30 saat süren şiddetli çatışmalardan sonra, Kafkas İslam Ordusu Bakü'yü Rus ve Ermeni birliklerinden kurtardı. Bu zafer, sadece askeri bir başarı değil, aynı zamanda Türk-Azerbaycan kardeşliğinin somut göstergesiydi.
Osmanlı askerleri Bakülüler tarafından büyük coşkuyla karşılandı ve kentte zafer geçit töreni düzenlendi. Bu anlar, her iki milletin hafızasında unutulmaz izler bıraktı.
Bakü'nün Fatihi: Nuri Killigil Paşa
Erken Yaşam ve Askeri Kariyeri
1890 yılında Manastır'da doğan Nuri Paşa, ağabeyi Enver Paşa gibi askeri kariyeri seçti. 1903'te Manastır Askeri Rüştiyesi'ni tamamladıktan sonra, Osmanlı ordusunda uzun yıllar subay olarak görev yaptı.
Trablusgarp'tan Bakü'ye
Trablusgarp Cephesi'ndeki üstün başarısı sayesinde yarbaylığa terfi eden Nuri Paşa, Kafkas İslam Ordusu komutanlığına atandı. Azerbaycan Türkleriyle omuz omuza, Rus ve Ermeni çetelerine karşı cesaretle savaştı.
"Bakü'nün Fatihi" Unvanı
15 Eylül 1918'deki bu muhteşem zafer sonrasında Nuri Paşa, Azerbaycan'da "Bakü'nün Fatihi" unvanıyla anılmaya başlandı. Bu unvan, onun Azerbaycan tarihindeki özel yerini göstermektedir.
Mürsel Bakü: Bakü'den İzmir'e Zaferler Silsilesi
Kafkas asıllı Türk generali Mürsel Bakü, sadece Bakü'nün kurtuluşunda değil, aynı zamanda İzmir'in düşman işgalinden kurtarılmasında da önemli rol oynadı.
Askeri Eğitim ve Başarıları
1904 yılında Harp Akademisi'ni mümtaz yüzbaşı olarak bitiren Mürsel Bakü, Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Batum'da 5. Kafkas Piyade Tümeni komutanlığı yaptı.
İzmir'in İlk Fatihi
9 Eylül 1922 sabahı, 1. Süvari Tümeni komutanı olarak İzmir'e ilk giren Türk paşası olan Mürsel Bakü, Türk bayrağını Hükümet Konağına çeken Yüzbaşı Şerafettin'e komutanlık etti.
Mondros Mütarekesi ve Geri Çekilme
Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik ayrılması sonrasında, 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi gereği, Kafkas İslam Ordusu savaştan önceki sınırlara çekilmek zorunda kaldı. 16 Kasım'da Bakü terk edildi.
Kısa Ama Etkili Dönem: 2 Aylık Azerbaycan Macerası
Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan'da sadece 2 ay kaldı, ancak bu kısa süre içinde:
- Ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanmasında kritik rol oynadı
- Bakü'nün başkent olmasına önemli katkı sağladı
- Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin güçlenmesine yardım etti
Azerbaycan'da Unutulmayan Hatıra
Azerbaycan Milletvekili Ganire Paşayeva'nın sözleriyle, Nuri Paşa Azerbaycan Türkleri için büyük bir liderdir. Osmanlı Devleti'nin zor günler geçirdiği dönemde bile Azerbaycan'a yardım eli uzatması, Türk-Azerbaycan kardeşliğinin en güzel örneklerinden biridir.
Sonuç: Tarihten Günümüze Uzanan Köprü
Bakü'nün kurtuluşu, sadece askeri bir zafer değil, aynı zamanda "Bir millet, iki devlet" anlayışının ilk somut örneğidir. Nuri Killigil Paşa ve Mürsel Bakü gibi kahramanların bu fedakarlığı, bugün bile Türk-Azerbaycan ilişkilerinin temelini oluşturmaktadır.
Bu tarihi zafer, her 15 Eylül'de "Bakü'nün Kurtuluş Günü" olarak anılmakta ve iki kardeş ülke arasındaki bağları güçlendirmeye devam etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bakü'nün kurtuluşu, Nuri Killigil Paşa, Kafkas İslam Ordusu, Mürsel Bakü, Azerbaycan tarihi, Türk-Azerbaycan ilişkileri, 15 Eylül 1918, Osmanlı Devleti
){kind=link}
0 Yorumlar