Tarih: 1 Mayıs 1977, Yer: Taksim Meydanı. 500 bin kişinin katıldığı İşçi Bayramı kutlamaları, 34 masum insanın hayatını kaybettiği bir trajediye dönüştü. Peki o gün Taksim'de gerçekten neler yaşandı?
Türkiye'de 1 Mayıs Geleneğinin Kökleri
Türkiye'de İşçi Bayramı kutlamaları, bugün düşündüğümüzden çok daha eskiye dayanıyor. İlk 1 Mayıs kutlaması 1911'de Selanik'te, İstanbul'daki ilk kutlama ise 1912'de gerçekleşti. Ancak 1923'te yasal statü kazanan İşçi Bayramı, bir yıl sonra hükümet yasağına takıldı. 1925'te çıkarılan Takrir-i Sükûn Kanunu ile kutlamalar tamamen yasaklandı.
Bu yasaklar nedeniyle uzun yıllar sessizlikte kalan 1 Mayıs, ancak 1976'da yeniden canlandı. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) öncülüğünde 200 bin kişinin katılımıyla Taksim Meydanı'nda gerçekleşen kutlama, Türkiye işçi hareketinin yeni bir dönüm noktasıydı.
1977 Hazırlıkları: Umut Dolu Başlangıç
1977 yılına girildiğinde DİSK, bir önceki yıldan daha büyük bir kutlama organize etme kararı aldı. Tertip komitesi, İstanbul Valiliği ve Emniyet Müdürlüğü ile yapılan görüşmelerde güvenlik protokolü belirlendi:
- İç güvenlik: DİSK sorumluluğunda
- Dış güvenlik tehditleri: Emniyet güçleri sorumluluğunda
- Mekân: Ulaşım kolaylığı nedeniyle Taksim Meydanı
Bu süreçte DİSK'in politikalarına karşı duran bazı Maoist sol gruplar da etkinliğe katılma talebinde bulundular. DİSK başlangıçta tereddüt etse de, sonrasında bu grupların katılımını kabul etmek zorunda kaldı.
Medyanın Karamsar Kehanetleri
1 Mayıs öncesinde bazı gazeteler endişe verici yazılar yayınlamaya başladı. Tercüman Gazetesi yazarı Ahmet Kabaklı, kutlamalarla ilgili:
"Yarın 1 Mayıs. DİSK, TİP ve CHP militanları, yarın İstanbul, Ankara ve bütün yurdu kana bulaması mümkün kışkırtma ve tecavüz hareketlerine girişebileceklerdir."
Rauf Tamer ise daha da dramatik bir dil kullanarak:
"Arabalar tahrip edilecek. Camlar kırılacak. İnşallah aldanırız, ama kanlar akacak"
Bu yazılar günümüzden bakıldığında oldukça düşündürücü...
Trajedinin Yaşandığı An: 1 Mayıs 1977 Akşamı
1 Mayıs 1977 günü yaklaşık 500 bin kişi Taksim Meydanı'nda toplandı. Yoğun katılım nedeniyle kortejlerin alana girişi ve konuşmalar uzun sürdü.
Saat 19:00 sularında DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler konuşmasını bitirirken, çevredeki binalardan silah sesleri duyulmaya başladı:
- Sular İdaresi binası çatısından
- Çevredeki otelin çeşitli katlarından
- Intercontinental Oteli'nin (bugünkü The Marmara Oteli) üst katlarından
Paniğin Dehşet Verici Sonuçları
Silah seslerinin ardından başlayan panik, kısa sürede kontrol edilemez hale geldi. Polis ses bombaları ve panzerlerle müdahale ederken, kalabalık özellikle Kazancı Yokuşu'na doğru kaçmaya başladı.
Ne yazık ki yokuşta bulunan bir kamyon yolu tıkamış, bu da korkunç bir yığılmaya neden olmuştu. Sonuç:
- 28 kişi: Ezilme ve boğulma
- 5 kişi: Silahlı saldırı
- 1 kişi: Panzer altında kalma
- Toplam 34 ölü, 136 yaralı
Adaletin Aranması: 14 Yıllık Yargı Süreci
Olay sonrasında 470 kişi gözaltına alındı ancak hiçbirinin olayla bağlantısı kurulamayarak serbest bırakıldılar. Tertip komitesi üyeleri ve bazı sendika temsilcilerinden 98 kişi hakkında açılan davalar tam 14 yıl sürdü.
Bu uzun sürecin sonunda:
- Hiç kimse ceza almadı
- Emniyet veya devlet yetkililerinden kimse yargılanmadı
- Dava zaman aşımına uğrayarak düştü
- Dosya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne taşındı
Çözülemeyen Gizem: Gerçek Fail Kim?
47 yıl geçmesine rağmen 1 Mayıs 1977 olaylarında ateşi kimlerin açtığı hâlâ belirsizliğini koruyor. Bu durum, Türkiye'deki toplumsal olayların aydınlatılması konusundaki kronik sorunu gözler önüne seriyor.
Sonuç: Hafızanın Önemi
Kanlı 1 Mayıs, Türkiye'de işçi hareketinin ve demokrasi mücadelesinin en acı sayfalarından biri. 34 masum insanın hayatını kaybettiği bu trajedi, sadece bir tarih notu değil; adaletin gecikebileceğini ama asla unutulmaması gerektiğini hatırlatan bir ibret vesikası.
Bugün her 1 Mayıs'ta Taksim'de toplanan binlerce kişi, aslında sadece İşçi Bayramı'nı kutlamıyor; o 34 canın anısına da sahip çıkıyor.
Bu yazı, 1 Mayıs 1977 olaylarına dair arşiv belgelerinden ve tanık ifadelerinden derlenmiştir. Konuyla ilgili görüş ve önerilerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Etiketler: #1Mayıs1977 #KanlıMayıs #TaksimMeydanı #İşçiBayramı #TürkiyeTarihi #DİSK #Adalet
0 Yorumlar