Giriş: Türk Tarihinin Temelleri
Göktürkler (Gök Türkleri), Türk tarihinin en önemli dönüm noktalarından birini oluşturan ilk büyük Türk devletidir. 6. yüzyılda kurulan bu devlet, sadece siyasi başarıları değil, aynı zamanda geride bıraktığı zengin kültürel miras ve yazılı belgelerle de tarihe damga vurmuştur.
Göktürklerin Yazılı Mirası: Orhun Kitabeleri
Kül-Tegin Kitabeleri ve Önemi
Göktürkler, Türk tarihinde yazılı delil bırakan ilk Türk topluluğu olma özelliğini taşır. 7. yüzyılda dikilmiş olan Kül-Tegin kitabeleri, Orhun rün harfleriyle yazılmış bu değerli eserler, Göktürk kültürü, inancı ve siyaseti hakkında benzersiz bilgiler sunmaktadır.
Bu kitabeler üzerindeki yazıtlar, Göktürklerin dünya görüşünü net bir şekilde ortaya koymaktadır:
"üzä kök täŋri asra yagız yer kılıntukta ekin ara kişi oglı kılınmış"
Bu ifade Türkçeye şöyle çevrilebilir: "Yukarıdaki mavi gök ve alttaki kahverengi dünya var olduğunda, bu ikisi arasında insan ırkı doğdu."
Tengricilik: Göktürklerin İnanç Sistemi
Tengri İnancının Temelleri
Göktürkler arasında yaygın olan Tengricilik, gök ile ilahi güç arasında güçlü bir bağlantı kuran bir inanç sistemidir. Bu inanışa göre, hükümdarlar Tengri tarafından seçilmiş ve kutsanmış kişilerdir.
Bilge Kağan Döneminde Tengri İnancı
Bilge Kağan'ın döneminde (716-734) yazılan metinlerde, hükümdarın ilahi güçlerle olan bağlantısı şu şekilde ifade edilmiştir:
- "Cennetin mandası dünyayı yönetecek Türk hükümdarıdır"
- "Cennetin topladığı cennet gibi soylu Türk Bilge Kağan"
Bu ifadeler, Göktürk hükümdarlarının kendilerini Tengri'nin yeryüzündeki temsilcileri olarak gördüklerini açıkça ortaya koymaktadır.
Göktürk Devletinde Dini Hoşgörü
Çok Dinli Toplum Yapısı
Göktürk Devleti, çok uluslu bir yapıya sahip olması nedeniyle farklı inançların bir arada yaşadığı bir toplumdu. Bu durumda:
- Budizm'in Etkisi: Bazı dönemlerde Budizm'in artan etkisi, geleneksel Türk değerleriyle çelişki yaratmıştır
- Hoşgörülü Yaklaşım: Tengricilik, diğer dinlere karşı genel olarak hoşgörülü bir tutum sergilemiştir
- Dini Çeşitlilik: Farklı inançlardan ruhani liderlerin ortak hizmetlerde bir araya geldiği bilinmektedir
Kıpçak Hanı Efsanesi
Tarihi kaynaklarda yer alan bir efsaneye göre, Kıpçak Hanı savaş öncesi farklı inançlardan gelen tüm ruhani liderleri bir araya getirmiş ve şöyle demiştir: "Ne kadar çok tanrı bizim tarafımızda olursa, bizim için o kadar iyi!"
Bu yaklaşım, Göktürklerin dini konulardaki pragmatik ve kapsayıcı tutumunu yansıtmaktadır.
Göktürklerin Tarihsel Önemi
Kültürel Miras
Göktürkler, Türk kültür tarihine şu değerli katkıları sağlamıştır:
- İlk Yazılı Kaynaklar: Orhun kitabeleriyle Türkçenin yazılı literatürdeki ilk örnekleri
- Devlet Geleneği: Organize devlet yapısının temellerini atma
- Kültürel Süreklilik: Sonraki Türk devletlerine aktarılan gelenekler
- Dini Sentez: Farklı inançları harmanlayan hoşgörülü yaklaşım
Modern Türk Kimliğine Etkisi
Göktürk mirası, günümüz Türk kimliğinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır:
- Yazılı kültür geleneğinin başlangıcı
- Devlet yönetimi anlayışının temelleri
- Çok kültürlü toplum yapısının kabulü
- Dini hoşgörü geleneğinin kökenleri
Sonuç
Göktürkler, Türk tarihinin en önemli dönüm noktalarından birini oluşturmaktadır. Orhun kitabeleri aracılığıyla günümüze ulaşan yazılı mirası, Tengricilik etrafında şekillenen inanç sistemi ve çok kültürlü toplum yapısı, bu medeniyetin ne denli ileri düzeyde olduğunu göstermektedir.
Göktürklerin geride bıraktığı bu zengin miras, sadece tarihsel bir değer taşımakla kalmayıp, aynı zamanda günümüz Türk kimliğinin ve kültürünün temellerini oluşturmaya devam etmektedir. Bu nedenle, Göktürk medeniyetini anlamak ve araştırmak, geçmişimizi doğru anlamamız açısından büyük önem taşımaktadır.
0 Yorumlar