Türk diplomasi tarihinin en çarpıcı olaylarından biri, 1932 yılının Nisan-Mayıs aylarında yaşandı. Bu olay, hem Atatürk'ün kriz yönetimindeki dehası hem de genç Cumhuriyet'in kararlılığının simgesi olarak tarihe geçti.
Krizin Başlangıcı: Sofya'da Mahsur Kalan İsmet Paşa
25 Nisan - 10 Mayıs 1932 tarihleri arasında Türkiye tarihinin en kritik diplomatik krizlerinden biri yaşandı. Sovyetler Birliği'ne resmi ziyarette bulunan Başbakan İsmet İnönü, dönüş yolunda Bulgaristan'ın başkenti Sofya'da beklenmedik bir durumla karşılaştı.
Türkiye Büyükelçiliği konutunda konaklayan İnönü, Bulgar çeteciler ve muhtemelen resmi makamların desteğiyle elçilik binasının etrafının kuşatıldığını gördü. Çeteciler, İnönü'nün binadan çıkmasına ve trene binmek üzere istasyona gitmesine izin vermiyordu. Durum, açık bir diplomatik provokasyona dönüşmüştü.
Ankara'nın İlk Tepkisi: Diplomatik Çabaların Yetersizliği
Olayın Ankara'ya ulaşmasıyla birlikte Dışişleri Bakanlığı harekete geçti. Diplomatik kanallardan çözüm arayışları başladı, telefonlar durmaksızın çalıştı. Bulgaristan'a resmi ihtarlar gönderildi.
Ancak Bulgar Hükümeti bu ihtarlara kulak asmadı. Diplomatik çabalar sonuçsuz kaldı ve kriz derinleşti. Ankara'daki yetkililer çeşitli çözüm önerileri üzerinde kafa yordu; ekonomik baskı uygulamak, daha sert diplomatik notalar göndermek gibi seçenekler masaya yatırıldı.
Atatürk'ün Çözümü: Yavuz Zırhlısı Yola Çıkıyor
Çaresiz kalan yetkililer durumu Mustafa Kemal Atatürk'e ilettiler. Atatürk, "Sizler ne düşünüyorsunuz?" diye sordu. Ekonomik baskı önerisi geldi.
Atatürk güldü ve basit ama etkili bir cümle kurdu: "Telefonu verin bana."
Donanmaya doğrudan emir verdi. Kısa süre sonra Türk donanmasının en güçlü gemisi, efsanevi Yavuz Zırhlısı demirini aldı ve Bulgaristan'ın Karadeniz kıyısındaki önemli limanı Varna'ya doğru yola çıktı.
101 Top Atışı: Sessiz Ama Etkili Mesaj
Yavuz zırhlısı Varna'nın karşısına demir attığında, tam 101 pare top atışı yaptı. Bu top atışları havaya yapılıyordu ama mesaj son derece netti: Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına yapılan bu saygısızlığı kabul etmeyecekti.
Top seslerinin gücü o kadar fazlaydı ki, Varna limanına yakın evlerin camları bile kırıldı. Kentte panik başladı. Bulgar yetkililerin durumun ciddiyetini anlaması için fazla zaman gerekmedi.
Hızlı Sonuç: Törenle Yavuz'a Yolcu Edilen İsmet Paşa
Son top atışının ardından Yavuz'un komutanı Varna valisini telefonla aradı. Talep kısa ve özdü: "Sayın İsmet İnönü'yü almaya geldim!"
Bu telefon görüşmesi yeterliydi. Kısa süre önce Sofya'da mahsur tutulan İsmet İnönü, özel ve zırhlı bir trenle derhal Varna'ya getirildi. Bando eşliğinde düzenlenen törenle, Türkiye Cumhuriyeti'nin Başbakanı Yavuz zırhlısına yolcu edildi.
Dikkat çekici bir detay: Gemi komutanı, top atışları sırasında kırılan camların tazminatını da ödetti. Böylece güç gösterisi yapılmış, ancak mazlum halka zarar verilmemişti.
Tarihsel Önem: Genç Cumhuriyet'in Kararlılığı
Bu olay, birkaç açıdan son derece önemlidir:
1. Kriz Yönetiminde Liderlik: Atatürk'ün karmaşık diplomatik meselelerde hızlı, etkili ve pratik çözümler üretme yeteneğinin göstergesidir.
2. Caydırıcı Güç: Genç Türkiye Cumhuriyeti'nin deniz gücünü uluslararası krizlerde nasıl kullanabileceğinin örneğidir.
3. Ölçülü Güç Kullanımı: Askeri güç gösterisinin diplomasiyle nasıl dengeleneceğinin başarılı bir uygulamasıdır. Yavuz topları ateşlemiş ama hedefsiz, mesaj net verilmiş ama gereksiz yere hasar verilmemiştir.
4. Ulusal Onur: Cumhuriyet'in vatandaşlarını koruma konusundaki kararlılığının altı çizilmiştir.
Sonuç: Diplomasinin ve Gücün Dengesi
1932 Sofya krizi ve Yavuz zırhlısının Varna'ya yolculuğu, Türk diplomasi tarihinin dönüm noktalarından biridir. Olay, diplomasinin gücünün yanında, gerektiğinde askeri gücün de diplomatik araç olarak nasıl kullanılabileceğini göstermiştir.
İsmet İnönü yurda döndüğünde, sadece bir kriz çözülmüş değil, genç Cumhuriyet'in uluslararası arenada kendine saygı duyulması gerektiği mesajı da verilmiş oldu. Bu olay, bugün bile kriz yönetimi ve diplomasi derşerinde örnek olay olarak incelenmektedir.
Kaynak: Avni Altıner, "Her Yönü İle Atatürk", Oda Yayınları, Sayfa 387-388
Etiketler: #TürkiyeTarihi #YavuzZırhlısı #İsmetİnönü #Atatürk #1932Krizi #TürkDiplomasi #CumhuriyetTarihi #SofyaKrizi #VarnaOlayı
){kind=link}
0 Yorumlar