Türk kültür tarihinde önemli bir dönüm noktası yaşandı. Asırlardır Anadolu topraklarında oynanan geleneksel zeka ve strateji oyunu Mangala, UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne resmen kaydedildi. Bu gurur verici gelişme, kültürel mirasımızın evrensel değerini bir kez daha tescil etti.
UNESCO'dan Tarihi Karar
14-19 Aralık 2020 tarihleri arasında sanal ortamda gerçekleştirilen UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras 15'inci Hükumetlerarası Komite Toplantısı'nda alınan kararla, Türkiye, Kazakistan ve Kırgızistan'ın ortaklaşa sunduğu "Geleneksel Zeka ve Strateji Oyunu: Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala/Göçürme" adlı dosya onaylandı.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, bu müjdeli haberi sosyal medya hesabından paylaşarak şu ifadeleri kullandı: "UNESCO'dan bir sevindirici haber daha aldık. Minyatür sanatının ardından, bugün de Mangala bir dünya mirası oldu."
Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada ise Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerinde kayıtlı kültürel unsur sayısının 20'ye ulaştığı belirtildi.
Mangala Nedir? Nasıl Oynanır?
Mangala veya diğer adıyla Göçürme, Türk kültürünün en köklü eğlence ve düşünce oyunlarından biridir. Genellikle iki kişi tarafından oynanan bu strateji oyunu, gruplar halinde de oynanabilir.
Oyunun Temel Özellikleri
Oyun Malzemeleri:
- Çukurlu oyun tahtası (veya toprağa kazılmış çukurlar)
- Taşlar, tohumlar veya taneler
Oyun Yapısı:
- Oyuncu sayısına göre 2, 3 veya 4 sıralı çukurlardan oluşabilir
- Her yaş grubuna hitap eden evrensel bir oyundur
- Oyunun amacı en çok taşı toplamaktır
Oyunun süresi, oyuncuların stratejilerine ve seçilen kural setine göre değişiklik gösterir. Taşlar belirli kurallara göre çukurlara dağıtılır ve en fazla taş toplayan oyuncu galip gelir.
Mangala'nın Derin Tarihi
Mangala oyunu, Türk kültür tarihinde çok özel bir yere sahiptir. Dîvânu Lugâtit-Türk'te "Göçürme" veya "Köçürme" adıyla anılan bu oyun, yüzyıllar boyunca Anadolu'nun farklı bölgelerinde çeşitli isimlerle anılmıştır:
- Göçürme
- Mankala
- Kümelek
- Dokuz Kuyu
- Dokuz Taş
- Emme
- Kale
- Mele
- Hane
- Kuyucuk Taşı
- Göçme
Osmanlı Döneminde Mangala
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Mangala, sadece bir oyun değil, aynı zamanda sosyal etkileşimin ve kültürel paylaşımın önemli bir aracıydı. Özellikle şu mekanlarda sıklıkla oynanırdı:
- Saray bahçeleri
- Hanlar ve kervansaraylar
- Cami avluları
- Çarşılar ve meydanlar
Dönemin minyatür ve resimlerinde Mangala oynayan insanların tasvirleri, bu oyunun toplumsal yaşamdaki önemini gözler önüne serer.
Günümüzde Mangala Oyunu
Bugün Mangala, geleneksel değerini korurken modern yaşama da başarıyla adapte olmuştur. Evlerde, okullarda, kurslarda ve geleneksel kutlama alanlarında her yaştan insan tarafından oynanmaya devam etmektedir.
Eğitsel Faydaları
Mangala oyunu, oyuncularına birçok beceri kazandırır:
Bilişsel Gelişim:
- Stratejik düşünme yeteneği
- Problem çözme becerisi
- İleri görüşlülük ve planlama
Motor Beceriler:
- El-göz koordinasyonu
- İnce motor becerilerin gelişimi
Sosyal Beceriler:
- Sosyalleşme ve iletişim
- Kültürel değerlerin aktarımı
- Kurallar çerçevesinde rekabet etme
Dünya Çapında Bir Oyun Ailesi
Mangala, sadece Türkiye'ye özgü değildir. Dünya genelinde bu oyun ailesinin onlarca farklı varyasyonu bulunmaktadır. Her kültür, oyuna kendi özgün dokunuşunu katmıştır. UNESCO'ya yapılan çok-uluslu başvuru, bu evrensel karakteri de yansıtmaktadır.
Kültürel Mirasımızın Korunması
Mangala'nın UNESCO listesine girmesi, sadece bir ödül değil, aynı zamanda bir sorumluluktur. Bu oyunun gelecek nesillere aktarılması ve yaşatılması büyük önem taşımaktadır.
Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında vurgulandığı gibi: "Ülkemiz, kültürel mirasımıza sahip çıkarak tanıtmaya devam edecektir."
Sizler de Mangala Geleneğini Yaşatın
Bu tarihi karar, Mangala oyununa olan ilgiyi yeniden artırmak için mükemmel bir fırsattır. Ailenizle, arkadaşlarınızla bu eşsiz zeka oyununu oynayarak:
- Kültürel mirasımıza sahip çıkabilir
- Geleneksel değerlerimizi yaşatabilir
- Keyifli ve eğitici vakit geçirebilirsiniz
Sonuç
Mangala oyununun UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmesi, Türk kültürü için tarihi bir başarıdır. Yüzyıllardır süregelen bu gelenek, artık resmen insanlığın ortak mirası olarak kabul edilmektedir.
Bu değerli mirasımızı korumak, yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak hepimizin sorumluluğundadır. Mangala, sadece bir oyun değil; stratejik düşünme, sosyalleşme ve kültürel aktarımın somut bir sembolüdür.
Hayırlı olsun!
Türkiye'nin UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ndeki toplam unsur sayısı 20'ye ulaşmıştır.
0 Yorumlar