Türk tarihinin en kritik dönemlerinden birinde, Birinci Dünya Savaşı'nın son günlerinde yaşanan Katma Zaferi, sadece askeri bir başarı değil, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarının belirlenmesinde kilit rol oynayan stratejik bir dönüm noktası olmuştur. Bu yazıda, Mustafa Kemal Atatürk'ün liderliğinde kazanılan bu tarihi zaferi ve onun Misak-ı Milli'ye olan etkisini detaylı olarak inceleyeceğiz.
Filistin Cephesi'nin Çöküşü ve Enkazdan Yeniden Doğuş
1918 yılının sonlarına doğru Osmanlı ordusu, Filistin cephesinde ağır bir bozguna uğramıştı. Alman General Liman Von Sanders Paşa komutasındaki ordu dağılmış, komutan kendini güçlükle esaretten kurtarabilmişti. Ordunun bu kritik durumunda, üç deneyimli komutan - Cevat Paşa, Mersinli Cemal Paşa ve Mustafa Kemal Paşa - Dera'da bir araya gelerek ordunun enkazını toplamaya çalıştılar.
Bu üç komutan arasında yaşanan gelişme, Mustafa Kemal'in askeri yeteneklerine duyulan güvenin açık bir göstergesiydi. Orgeneral Fahrettin Altay Paşa'nın anılarında belirttiği gibi, Cevat ve Cemal Paşalar kıdemli olmalarına rağmen ordu komutanlığını Mustafa Kemal'e bırakarak geri çekildiler. Bu karar, ordunun geleceği için en isabetli tercih olacaktı.
En Buhranlı Dönemde Cesaret ve Liderlik
Mustafa Kemal Paşa'nın bu görevi kabul etmesi, tarihin en kritik anlarından birinde gösterilen olağanüstü bir cesaret örneğiydi. Dağılmış, morali bozulmuş, kaynaklardan yoksun bir orduyu devralmak ve onu yeniden savaşabilir hale getirmek muazzam bir liderlik ve organizasyon yeteneği gerektiriyordu.
Fahrettin Altay Paşa'nın ifadesiyle: "Mustafa Kemal en buhranlı, en nazik bir zamanda bu döküntülerden ibaret ordunun kumandanlığını alma cesaretini gösterdikten sonra olabildiği kadar düzenlediği bir ordu ile Halep civarındaki istila ordusunu durdurmaya da muvaffak oldu ki, bu gerçekten hayrete şayan bir olaydır."
Katma Zaferi: Türk Süngülerinin Çizdiği Sınır
Mustafa Kemal Paşa, Halep'in kuzeyinde Hatay'ı da içine alan stratejik bir savunma cephesi kurdu. Bu hat, sadece askeri bir savunma hattı değil, aynı zamanda Türk milletinin varlık mücadelesinin sembolik çizgisiydi.
İngilizler, Arap asilerin desteğiyle bu savunma hattına saldırdılar. Ancak Mustafa Kemal'in üstün stratejisi ve ordunun kahramanca direnişi sayesinde, düşman güçler 26 Ekim 1918'de bozguna uğratıldı. Bu zafer, Birinci Dünya Savaşı'nın Türk cephesindeki son muharebesi olarak tarihe geçti.
Atatürk'ün kendi ifadesiyle bu zafer, "Türk süngülerinin çizdiği sınır" olacaktı. Bu söz, sadece askeri bir tespiti değil, derin bir stratejik öngörüyü de içeriyordu.
Misak-ı Milli'nin Temeli: Süngünün Çizdiği Hat
1918'de Katma Zaferi ile savunulan bu hat, 1919'da ilan edilecek Misak-ı Milli'nin (Milli Ant) güney sınırının temelini oluşturdu. Atatürk, henüz Anadolu işgal edilmeden önce, milli sınırların nasıl belirlenmesi gerektiğini net bir şekilde görmüştü.
Anılarında bu gerçeği şöyle ifade etmiştir: "Gerek Erzurum Kongresi'nde gerek Sivas Kongresi'nde Türkiye'nin milli sınırlarını tespit için ben Türk süngülerinin işaret ettiği bu hattı esas kabul ettim."
Wilson Prensipleri Karşısında Realist Bir Duruş
Atatürk'ün stratejik düşüncesinin en önemli özelliklerinden biri, idealist prensipler yerine somut gerçekliklere dayanmasıydı. ABD Başkanı Woodrow Wilson'un öne sürdüğü "14 İlke" ve "milletlerin kendi kaderini tayin hakkı" gibi kavramların, güç dengesi olmadan bir anlam ifade etmeyeceğini biliyordu.
Bu gerçeği şu sözlerle dile getirmiştir: "Zavallı Wilson, anlamadı ki süngü, kuvvet, şeref ve haysiyetin müdafaa edemediği hatlar başka hiçbir prensiple müdafaa edilemez."
Bu ifade, uluslararası ilişkilerde idealizm ile realizm arasındaki farkı gözler önüne sermektedir. Atatürk, milli sınırların belirlenmesinde gerçek gücün, diplomatik vaatlerin değil askeri başarıların olduğunu biliyordu.
Stratejik Öngörü: Anadolu'nun Savunması
Katma Zaferi ve sonrasında geliştirilen stratejik düşünce, Atatürk'ün olağanüstü öngörü yeteneğini göstermektedir. 1918'de, henüz Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmadan ve Anadolu işgal edilmeden, Anadolu'yu nasıl savunacağının hesaplarını yapmıştı.
Bu stratejik planlama, 1919-1922 yılları arasında yürütülecek Milli Mücadele'nin temelini oluşturmuştur. Katma'da çizilen hat, hem fiziksel hem de sembolik olarak, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin sınırlarını belirlemiştir.
Tarihi Kaynaklar ve Değerlendirme
Bu önemli tarihi olayın detayları, başta Feridun Kandemir'in "Atatürk'ün Askerliği" ve Sinan Meydan'ın "Atatürk'ün Gizli Kurtuluş Planları" olmak üzere değerli kaynaklarda belgelenmiştir. Orgeneral Fahrettin Altay Paşa'nın birinci ağızdan tanıklığı ise, olayların önemini ve Mustafa Kemal'in rolünü gözler önüne sermektedir.
Sonuç: Bir Zaferin Ötesinde
Katma Zaferi, askeri tarihimizde kritik bir dönüm noktasıdır. Bu zafer:
- Birinci Dünya Savaşı'nın Türk cephesindeki son muharebesi olarak onurlu bir son yazmıştır
- Misak-ı Milli'nin güney sınırını belirlemiştir
- Atatürk'ün stratejik liderliğini ve öngörüsünü kanıtlamıştır
- Milli Mücadele'nin temellerini atmıştır
- Türk milletinin bağımsızlık azmini sembolize etmiştir
Mustafa Kemal Atatürk, en karanlık günlerde bile ümidini yitirmeyen, döküntü bir ordudan yeniden bir savunma gücü yaratabilen ve en önemlisi geleceği önceden görebilen eşsiz bir lider olarak tarihteki yerini almıştır. Katma Zaferi, sadece bir askeri başarı değil, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yolculuğundaki en önemli duraklardan biridir.
Kaynaklar:
- Feridun Kandemir, Atatürk'ün Askerliği
- Sinan Meydan, Atatürk'ün Gizli Kurtuluş Planları
- Orgeneral Fahrettin Altay Paşa'nın Anıları
0 Yorumlar